سیدهادی رضوی، کنشگر میراث فرهنگی در شهر تاریخی یزد و مدیر خانه تراب، در گفت‌وگویی با خبرگزاری ایسنا درباره بازشدن دسترسی خودروها از راست‌گرد به میدان «امیرچخماق» و مخدوش شدن پیاده‌راه صحبت کرد. این اقدام، باعث اعتراض‌های گسترده‌ای شد و اکنون منجر به توقف موقت این دستور شده است.
آسیب‌ها و مخاطراتی باز شدن دسترسی خودروها در میدان امیرچخماق یزد
سیدهادی رضوی در مصاحبه با ایسنا این گونه عنوان کرد که: «مسئله سلامت کالبدی مجموعه امیرچقماق موضوع بسیار مهمی است؛ وقتی سلامت کالبدی آن دچار مخاطره می‌شود، در آینده احتمالاً به سمت حذف و یا تخریب آن نیز خواهیم رفت. مثل هزاران اثر تاریخی دیگر که اکنون فقط تصاویری از آن‌ها به‌جا مانده‌است و وجود خارجی ندارند.»
وی ادامه داد: «همچنین، مسئله محدود به مخاطرات سلامت کالبدی این اثر تاریخی به تبع تصمیم برای دسترسی خودروها نیست و اثراتی فراتر دارد. هنگامی که در شهرتاریخی بم زلزله آمد و ارگ تاریخی آن آسیب‌های جدی متحمل شد، هرچند بسیاری ناراحت و متأثر گشتند اما سرخوردگی و یا شکست اعتماد ملی را به دنبال نداشت.
درباره امیرچقماق نیز همانطور که اطلاع دارید در گذشته یک‌بار تخریب شده و دوباره مرمت و بازسازی شده‌است. اما این بار موضوع متفاوت است و این تصمیم ویران‌گر آگاهانه و از عمد گرفته شده و ما با دست خودمان موجودیت این بنای تاریخی را به خطر می‌اندازیم. و هویت محلی و ملی‌مان را مخدوش خواهیم کرد؛ هویتی که این روزها انعکاسی جهانی دارد و بواسطه ثبت جهانی بودن شهر یزد در فهرست آثار سازمان یونسکو، میرچخماق را بدل به یکی از دریچه‌های شناخت ایران و ایرانی برای گردشگران خارجی نموده است.
با این حال، حتی اگر با عملی شدن این تصمیم تا 20 سال آینده هم امیرچقماق تخریب نشود، اما به هر حال مقدمات آن را فراهم کرده‌ایم و با بی‌اعتبار نمودن قانون رسمی کشور و بی‌ارزش کردن دغدغه جمعی مردم نسبت به حفاظت از میراث ملی، امید را از همه آن‌هایی که در شهرهای دیگر می‌خواستند بافت تاریخی شهرشان روزی مثل یزد، ثبت جهانی شده و آثار و ابنیه آن حفاظت و مرمت شود و سوای از ایجاد فرصت‌های ملی و محلی، امانت‌داران خوبی برای انتقال آن به آیندگان همچون گذشتگان به ما باشند، گرفته‌ایم.»
گفتگوی تخصصی سیدهادی رضوی مرمتگر بافت‌ها و بناهای تاریخی با ایسنا درباره بازشدن دسترسی خودروها در امیرچخماق
سیدهادی رضوی در ادامه تاکید کرد:
>«در دسترس قرار دادن میدان و یا محیط پیرامونی امیرچقماق برای خودروها، نه تنها هیچ توجیه قانونی ندارد بلکه برخلاف مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی است که در دهه ۱۳۷۰ ه.ش ورود هر نوع وسیله نقلیه را به این محدوده منع کرده و تا امروز از اعتبار قانونی برخوردار است و لازم‌الاجراست.
از نظر کالبدی مشخصاً هر نوع حرکت ویبره‌دار ماشین در محدوده امیرچقماق آسیب‌زاست و متخصصان بسیاری درباره نتایج خطرآفرین این تصمیم، تاکنون، اظهارنظر کرده‌اند.»
نقش کنشگران بافت تاریخی در نجات یزد در سیل مرداد ۱۴۰۲
وی سپس اظهار کرد:<
«در زمینه اجتماعی، شهر تاریخی یزد در حدود یک‌سال‌ونیم گذشته با سیلی سهمگین مواجه شد که به دنبال آن مسئولان حوزه شهری دستور تخلیه بافت تاریخی یزد را صادر کردند. اما مردم، کنشگران و فعالان و مسئولان حوزه میراث فرهنگی در بافت ایستادگی کرده، دوشادوش هم آب خانه‌ها را تخلیه کردند و زندگی مردم ساکن در منطقه تاریخی شهر را نجات دادند.»
<p«در آن دوران تنها در ۳۶ ساعت حدود ۷۰۰ هکتار بافت تاریخی یزد پایش شد. ۶۰۰ آسیب در ۳۶هزار بنای تاریخی یزد، شناسایی شد. گزارش‌ها حاکی از آسیب یک درصدی به بافت تاریخی بر اثر سیلاب بود. مسئله شایان توجه، سهم ۸۰ درصدی شهرداری یزد و اقدامات غیراصولی آن در ۱ درصد تخریب‌های صورت گرفته بود.»
سیل با بافت تاریخی یزد چه کرده است؟
راهکارهای نجات بافت تاریخی و تداوم کنشگری
رضوی در مصاحبه با ایسنا درباره بازشدن دسترسی خودروها در امیرچخماق عنوان کرد:
«آنچه درمجموع بر ما مشخص می‌شود این است که باید به مردم دلسوز، متخصصان دغدغه‌مند و کنشگران حوزه میراث فرهنگی اعتماد کنیم؛ زیرا آنان اهالی بافت تاریخی شهر و حافظان راستین آن‌اند و نادیده گرفتن آن‌ها، چشم پوشاندن بر تجربه و حافظه تاریخی شهر و کنار گذاشتن میراثی است که ما امانت‌دار آن‌ها هستیم.
رویکردی که شفاف در تصمیم شهرداری یزد به چشم خورده‌است. بدون هیچ توضیحی، باوجود همه اعتراض‌ها و واکنش‌ها، آن را عملی کرد. درحالی‌که شورای تأمین استان یزد و شورای عالی میراث فرهنگی دسترسی خودروها به محدوده و میدان امیرچقماق را تأیید نکرده‌‌است. و هیچ پشتوانه قانونی ندارد. آن‌هم در شهری که به‌واسطه ثبت شدن در فهرست جهانی آثار یونسکو، طی مسیر قانونی و پرهیز از هرگونه اقدام سلیقه‌ای، پررنگ‌تر الزام دارد.»
ماهیت میدان امیرچخماق و کاربری اصلی آن
رضوی در ادامه مصاحبه عنوان کرد:
«سوای از این، ماهیت این میدان تکیه بوده و از ابتدا قرار بوده است برای بازگشت به تکیه بودن در ابعاد مختلف کوشش شود. شهرداری به استناد کدام شاهد، برای خودرو در تکیه جایگاه ویژه قائل شده‌است؟ و چرا نقش مردم را که از اصلی‌ترین کاربران و بازیگران حیات تکیه بوده‌اند، کمرنگ کرده و رفته‌رفته آن‌ها را حذف می‌نماید.»
او بیان کرد: «معتقدم این تصمیم‌ها و رفتارهای غیرقانونی، و مردم را ناگزیر و با فشار بازی سوداگران، به سمت وقوع تخلف‌های بیشتر سوق می‌دهد. که این موضوع به منزله تخریب خانه‌های تاریخیِ بیشتر و آغاز یک بازی است. شروع این بازی با امیرچقماق و حساسیت‌ها بر سر تخریب سازه‌ای آن است. نهایتش، تخریب هویت و میراث شهر با از میان رفتن ریزودرشت دانه‌های بافت تاریخی است.»
وی درنهایت افزود:
«باید توجه کنیم که حفاظت از خانه‌ها و بافت تاریخی چیزی نبوده که یونسکو به مردم ایران یا مردم شهر یزد یاد بدهد. آشنایی ما با این سازمان در روزگار نو، تنها تأکیدی بر حفظ و پاسداشت این رسم در مواجه با دولت و حاکمیت است. سازمانی که کمتر از یک سده قدمت دارد. اما سنتی که میان مردم این سرزمین و شهر قرن‌هاست وجود دارد. و این رفتارها، آن‌هم از سوی مراجعی از میان خودمان، تیشه برریشه داشته‌های گذشته ما و بی‌اعتبار نمودن جایگاهمان در عرصه بین‌المللی است.
و در آخر، وقتی شهردار یک شهر تاریخی به‌صورت علنی برخلاف قانون اقدامی را انجام می‌دهد، باعث‌وبانی تمامی تخلف‌ها و فعالیت‌هایی غیرقانونی است. که از سر اجبار، ناآگاهی یا سوداگری از سوی افراد مختلف در بافت تاریخی و در مواجه با آثار آن انجام خواهدشد.»