لیوس کجاست؟
قبل از اینکه به مستندنگاری لیوس_به انگلیسی Lives (تلفظ: Leyvas)_بپردازیم خوب است بدانیم لیوس یکی از روستاهای تاریخی استان خوزستان و شهرستان دزفول است. [صفحه ویکی‌پدیای لیوس]
روستای لیوس واقع در شمال دزفول، در محدوده بافت سنتی است که قدمت و سنت روستایی خود را به خوبی حفظ کرده‌است. از جاذبه‌های این روستا، طریقت زندگی و معیشت افراد روستا، فرهنگ، گویش، آداب و رسوم و برپایی آیین‌های مذهبی است. مسیر شما برای رسیدن به این روستا به دلیل بافت سنگی و معماری بناها و جاده ماشین‌رو آسفالته هموارتر است.
بافت روستای لیوس بیش از ۷۰۰ سال قدمت دارد. در لیوس آسیاب‌هایی با قدمت دوره ساسانی وجود دارد که سابقه این محدوده جغرافیایی را به دوره جنگ ایران و روم باز می‌گرداند. تحقیقات بیان می‌کند که «لیوس» قسمتی از نام یک سردار رومی است.
حامیان مالی و فرهنگی مستندنگاری لیوس
مستندنگاری روستای لیوس دزفول توسط پایگاه پژوهشی مناظر روستایی ایران (ایران رورال) و با حمایت مالی و فرهنگی انجمن توسعه گردشگری دزفول، عمارت مجدی دزفول، خانه تراب، پایگاه پژوهشی سیمرغ‌نامه و نظارت فرمانداری و اداره میراث فرهنگی و گردشگری دزفول انجام شد.
مستندنگاری از لیوس از کجا شروع شد؟
مورخ ۳۰ فروردین ۱۴۰۲ گروهی متخصص شامل ۷۰ داوطلب از اقصی نقاط ایران، برای مستندنگاری از آثار تاریخی روستای لیوس دزفول، عازم این نقطه زیبا شدند.
به نقل از کاوه منصوری، سرپرست علمی برنامه:
«لیوس را ترک می‌گوییم
با خاطراتى زیبا از زاگرس و کوه لنگر؛ با مقاطع مثلثى زیبایش و بقعه‌ها و پیرهایش.
در طى این سفر همراهانم (۶٠ داوطلب از همه نقاط ایران) گرد هم آمدند و در ٧ گروه تخصصى (فتوگرامترى، مطالعات اجتماعى، بافت، منظر، معمارى، سازه، معمارى داخلى) داده‌هایى منحصربفرد از این سکونتگاه تاریخى را جمع‌آورى کردند.
این نابغه‌هاى دوست‌داشتنى، براى شناخت وجوه مختلف روستا، گاه تمام یک روز را با چوپانان به دشت رفتند و گاه میهمان پیرزن نخ‌ریس شدند. نقاط کلیدى بافت و دوره‌بندى توسعه آن را شناختند. به مدد جدیدترین تکنیک‌هاى مستندنگارى علاوه بر تدوین مدل سه بعدى فتوگرامتریک روستا، بیش از ٣۵ اثر (خانه، آسیاب، بقعه و خانه) را مستندنگارى کردند.
همراهان گروه منظر علاوه بر تحلیل ماهیت منظرین روستا به دو روش مختلف، پروفیل هاى دقیق روستا را تهیه کردند. گونه هاى گیاهى، الگوى کاشت و نظام آبیارى مزارع و باغات را مورد شناخت قرار دادند.
متخصصان سازه، تکنیک‌هاى بومى ساختارهاى سنگى لیر ها را آنالیز کرده و شیوه هاى مختلف ساخت دیوارها و پوشش ها را ثبت کردند. اعضاى گروه معمارى داخلى، با تاکید بر مثلث اشیا، محیط و خانه، تمام ابزارها و موقعیت‌هاى استقرار آنها را در زندگى شبانه‌روزى اهالى لیوس، جمع‌آورى کرده و ارتباط متناظر اشیا و ساکنان تاریخى لیوس را برایمان به تصویر کشیدند.
…. آنچه بى‌گمان مشخص است، این است که لیوس دیگر روستایى ناشناخته نخواهد بود. رد دستان همه ما براى همیشه روى دیوارهایش خواهد ماند.»
گزارش خبرگذاری صدا و سیمای خوزستان از مستندنگاری لیوس
به استناد به خبرگزاری صدا و سیما استان خوزستان، و گزارشی از حمیدرضا خادم:
این طرح با عنوان “لیوس؛ روستای خفته در زیر سنگ‌ها” با هدف ثبت و مستندسازی آثار تاریخی فرهنگی و میراث کهن روستاهای لیوس و نورآباد دزفول به عنوان نمونه‌ای منحصر به فرد از روستاهای سنگی باستانی زاگرس اجرا شد.
سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دزفول بیان کرد: یکی از اهداف اجرای این طرح، ایجاد زمینه معرفی این بخش از شهیون دزفول و ایجاد زیربنای لازم برای رواج گردشگری پایدار در شمال شهرستان دزفول است.
این طرح با حضور و همت کاوه منصوری (سرپرست علمی برنامه)، شادی گنجی (باستان شناس و پژوهشگر)، اساتید دانشگاه و ۶۰ نفر از نخبگان، پژوهشگران و دانشجویان برگزیده برگزار شد. تیم برگزارکننده، این رویداد را در قالب سفر علمی، پژوهشی اجرا کردند.
وی افزود: اعضای گروه‌های علمی در هفت حوزه فتوگرامتری، مطالعات اجتماعی، بافت، منظر، معماری، سازه و معماری داخلی به ثبت میراث مادی و معنوی روستاهای لیوس و نورآباد بخش شهیون شهرستان دزفول پرداختند که حاصل این برنامه در قالب یک کتاب مصور در اختیار علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت.
ادامه صحبت‌های حمیدرضا خادم در مستندنگاری لیوس
سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دزفول اذعان داشت:
«امیدواریم نتیجه نهایی این پویش داوطلبانه و عام المنفعه، ثبت ملی این روستاها و ایجاد رونق اقتصادی حاصل از رواج گردشگری باشد. بدون اینکه به بافت سنتی و تاریخی منطقه آسیب برساند و بتوانیم این روستا را از محرومیت خارج کنیم.»
خادم گفت: «روستای لیوس با توجه به مصالح بوم آورد سنگی و نوع معماری و اقلیم خاص خود و چشم اندازی که در کوهپایه دارد مستعد توجه است و می‌تواند به روستای هدف گردشگری تبدیل شود.»
وی با بیان اینکه روستای لیوس ظرفیت گردشگری روستا‌هایی مانند ماسوله و ابیانه را دارد، افزود:
«از اهالی بومی این روستا که قصد تبدیل منازل خود به اقامتگاه بومگردی دارند، استقبال می‌کنیم و برای مرمت نیز از آنها حمایت خواهیم کرد.»
سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دزفول بیان کرد:
«متاسفانه برخی روستاها به علت مهاجرت جوانان رو به پیری می‌روند که انتظار می‌رود با توجه به گردشگری و اشتغال جوانان این مناطق از این طریق جمعیت روستاها جوان بماند در غیراینصورت شاهد نابودی روستاها خواهیم بود.»
خادم گفت: امیدواریم با ایجاد زیرساخت‌هایی که دولت تامین می‌کند، روستاهای تاریخی را احیا کنیم. برخی سازندگان، به علت ناآگاهی ساخت و ساز‌های غیرمجاز را انجام دادند و برخی مسیر‌ها را دستکاری کردند. به منظور پایداری روستاها، با حمایت یگان حقوقی با متخلفان برخورد شد.